Sobór Zmartwychwstania Pańskiego w Białymstoku 1898-1938

Gdy w 1898 roku rozpoczęto w Białymstoku budowę świątyni Zmartwychwstania Pańskiego, zakładano iż będzie ona największą cerkwią w mieście.

Mury, w stanie surowym, gotowe były w roku 1912. Po 1915 roku, ze względu na działania wojenne, wszelkie prace na budowie przerwano. Sobór miał stanowić pamiątkę 300-lecia panowania dynastii Romanowych. Plany budowniczych nigdy nie zostały zrealizowane. Władze polskie potraktowały świątynię jako relikt zaborów. Prawosławni nie odzyskali świątyni, która stopniowo popadała w ruinę. Po długoletnich procesach sądowych pomiędzy państwem a Cerkwią, w roku 1938 o jej losie zadecydowały władze świeckie. Na polecenie wojewody białostockiego 12 kwietnia 1938 roku przystąpiono do rozbiórki cerkwi. Zarządzenie Rady Miejskiej otrzymało rygor natychmiastowej wykonalności. Działanie to naruszało jednak zasadę praworządności, gdyż w momencie wydawania decyzji Sąd Apelacyjny nie zakończył jeszcze postępowania w sprawie sporu o własność placu, na którym stała cerkiew. Materiał z rozbiórki wykorzystano przy budowie muru kościoła św. Rocha w Białymstoku. Obecnie na miejscu cerkwi stoi Komenda Wojewódzka Policji. Chwała i piękno świątyni, w której wnętrzu nie sprawowano ani jednego nabożeństwa, zachowało się jedynie na kilku starych fotografiach.

Dzieje soboru i analiza wydarzeń związanych z jego rozbiórką została opracowana przez Piotra Sawickiego i dostępna bezpłatnie na stronie Repozytorium Uniwersytetu w Białymstoku: PIOTR SAWICKI, SOBÓR ZMARTWYCHWSTANIA CHRYSTUSA W BIAŁYMSTOKU, W: BIAŁOSTOCKIE TEKI HISTORYCZNE 9 2011.